منو
مقاله کامل تاریخچه صنعت چاپ: اینجا باهم تاریخ چاپ را از 3000 سال قبل از میلاد مرور می‌کنیم و پیدایش این صنعت و انواع روش‌های چاپ را براساس تاریخ بررسی می‌کنیم.
تاریخ چاپ به انگلیسی: History of printing قدمتی دیرینه دارد. قدمت استفاده از این هنر به لوح‌های گلی دوران شکوفایی تمدن بین‌النهرین و تاریخ ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد.
در چین و مصر استفاده از کلیشه‌های (تمبر) کوچک سنگی و گلی برای مهر و موم و نشان‌های دولتی و سلطنتی بسیار رواج داشت و استفاده از آنها تا پیش از فراگیر شدن جایگزینی بلوک‌ها و لوح‌های بزرگتر دوام داشت، در چین، هند و اروپا، چاپ پارچه، سرآغازی از چاپ کاغذ و به خصوص پاپیروس داشته. این فرایند اساساً به همین شیوه ادامه داشت تا زمان استفاده از ابریشم در قرن هفدهم میلادی، همزمان با توسعهٔ چاپ، تولید، ساخت و گسترش کتاب‌ها، روزنامه‌ها و مجلات و سایر موارد.. خواندن افزایش یافت و چاپ و هُنر چاپ نقش مهمی در گسترش سواد و آموزش در میان توده‌ها ایفا کرد.
چاپ نقش چوبی
چاپ‌نقش چوبی یا آجُرَک به انگلیسی: Woodblock printing همین‌طور شناخته شده با نام دیگر؛ لوح چوبین‌چاپ، یک تکنیک هنری برای چاپ متن، نگاره یا الگوهای هنری است که به شکل گسترده‌ای در سراسر شرق آسیا و از زمان‌های بسیار قدیم مورد استفاده قرار گرفته، منشأ و پیدایش این هنر را چین باستان می‌دانند که در آن‌جا به عنوان یک روش چاپ بر روی پارچه و کاغذ کاربرد بسیاری داشته است.
به‌عنوان یک روش تلفیقی چاپ بر روی پارچه، اولین نمونهٔ بازمانده به سال ۲۲۰ قبل از میلاد باز می‌گردد، چاپ‌نقش چوبی سنتی بازمانده از رایج‌ترین روش‌های چاپ کتاب و متون دیگر در شرق آسیا است، در زمینهٔ نقش و نگار تا قرن نوزدهم می‌توان به اوکی‌یوئه که یک نوع از هنر چاپ ژاپنی در قالب چاپ‌نقش چوبی است اشاره داشت. عمده استفادهٔ اروپاییان از این شیوهٔ چاپ، تکنیک هنری چاپ بر روی کاغذ توسط هنر حکاکی روی چوب بود که به جز بلوک کتاب عمدتاً در قرن پانزدهم رواج داشت.
چاپ سربی
چاپ سربی به چاپ به وسیلهٔ حروف سربیِ متحرک گویند. روش چاپ سربی، روش نسبتاً ساده‌ای است که در آن کاغذ روی صفحه‌ای متشکل از حروف برجستهٔ سربی و آغشته به مرکب فشرده می‌شود و بر اثر فشار، حروف بر صفحه کاغذ نقش می‌بندد.
حروف‌چینی روزنامه نخست به صورت دستی انجام می‌گرفت، ولی بعدها این کار با دستگاه‌هایی که معمول‌ترین آنها «لاینوتایپ» بود، صورت پذیرفت. دستگاه حروف‌چینی خودکار لاینوتایپ در سال ۱۸۸۶ میلادی ساخته شد. بدین ترتیب سرعت چاپ به تدریج افزایش پیدا کرد.
در اواخر قرن بیستم، پیشرفت فناوری باعث شد تا دستگاه حروف‌چینی سربی کم‌کم از دور خارج شود و جای خود را به دستگاه‌های الکترونیکی و حروف‌چینی رایانه‌ای بدهد.
چاپ فشاری
چاپ فشاری دستگاهی برای چاپ همسان جوهر بر روی کاغذ یا پارچه است. این روش اول بار در چین و طی سالهای ۱۰۴۱ تا ۱۰۴۸ ابداع شده است.
چاپ فلزی
چاپ فلزی، چاپ تیزابی یا اِچینگ به انگلیسی: Etching (سیاه‌قلم تیزابی و چاپ‌نقش تیزابی هم نامیده شده‌است) نوعی روش حکاکی است که در آن خطوط و بافت‌ها توسط اسید يا ثابت كننده از روی قسمتی از صفحه‌ای فلزی (معمولاً مس) که در برابر اسید محافظی ندارد پاک می‌شود.
تصویر ایجاد شده دارای همان کیفیت دیداری به لحاظ کاربرد خط است که در طراحی با مداد یا قلم فلزى مشاهده می‌شود. چاپ‌های تیزابی آغازین در اوایل سدهٔ ۱۶ میلادی دیده شده‌است ولی اصول اولیه این فن پیشتر برای تزئین خودها و زره‌ها استفاده می‌شده‌است. بزرگترین تیزاب‌کار تاریخ هنر، رامبرانت میباشد. در سدهٔ بیستم میلادی از این فن بیشتر برای تصویرسازی کتاب استفاده می‌شده است.
چاپ سنگی، لیتوگرافی یا سنگ‌نگاری
سنگ‌نگاری[۱] یا لیتوگرافی به فرانسوی: Lithographie یا چاپ سنگی یا طرح‌نگاری، گونه‌ای چاپ مکانیکی شامل استفاده از صفحه‌های عکاسی یا سایر صفحه‌های مشابه که در سطح آنان ناحیهٔ تصویر به صورت روغن دوست (غیرآبی، جوهرگیر) و نواحی غیر تصویری به صورت آب‌دوست درآمده‌است. معمولاً این صفحه‌ها را با پودر آلومینیوم می‌سازند. چاپ سنگی نوعی چاپ مسطح بوده که در آن از سنگ آهک استفاده می‌شده است؛ بدین ترتیب که نوشته یا تصویر را به روی سنگ منتقل می‌کردند و با استفاده از روش‌های شیمیایی آن را برجسته می‌نمودند و سپس این تصویر بارها روی کاغذ چاپ می‌شده است.
این نوع چاپ با استفاده از روش مختلط فیزیکی و شیمیایی بر اساس دفع متقابل آب و چربی اختراع شد و متداول‌ترین روش چاپ پیش از چاپ سربی و اختراع ماشین چاپ بوده‌است که امکان تیراژ بالا را میسر می‌ساخته‌است.
لیتوگرافی بعد از اتمام مرحله طراحی و صفحه‌بندی آغاز می‌شود. نخست، طرحِ مورد نظر را از طریق عکاسی (سنتی یا دیجیتال) روی فیلم حک می‌کنند، سپس فیلم‌های تهیه شده کنار هم مونتاژ می‌گردد و مرحله کپی فیلم بر روی ورقه‌ها یا پلیت‌هایی که از آلومینیوم و لایه‌ای حساس به نور ساخته شده انجام می‌شود. بعد از نور خوردنِ ورقه‌های پلیت، آن را مانند فیلم عکاسی ظاهر کرده، برای مرحلهٔ چاپ به ماشین چاپ می‌بندند.
در مقالات، عبارتِ فناوری نانو گاهی به هر فرایند کوچک‌تر از اندازه‌های میکرون اطلاق می‌شود که می‌تواند فرایند لیتوگرافی را نیز شامل شود.
ماشین چاپ دوار (روتاری)
ماشین چاپ دوار به انگلیسی: Rotary printing press نوعی ماشین در صنعت چاپ است که در آن تصویر مورد نظر برای چاپ، بر روی سیلندری حک شده است. با استفاده از این دستگاه می‌توان بر روی سطوح فراوانی از قبیل کاغذ، کارتن و پلاستیک اقدام به چاپ نمود. سطوح مورد نظر برای چاپ می‌توانند به طور کاغذ (Sheet fed) یا رول (Web fed) و پیوسته به دستگاه منتقل و پس از آن سایر مراحل (مانند برش، نقش برجسته، وارنیش و …) بر روی آن انجام شود.
چاپ ژلاتینی
چاپ ژلاتینی روشی ساده برای تکثیر و چاپ است. در این روش نسخه اصل که با مرکب ویژه‌ای تهیه شده به یک سینی پر از ژلاتین منتقل می‌شود و نسخه‌های بعدی با تماس با سطح این ژلاتین به روی کاغذ منتقل می‌شود.
چاپ ژلاتینی، که به آن هکتوگراف نیز می‌گفتند، اکنون منسوخ است ولی کاه در کارهای هنری و در خالکوبی به کار می‌رود.
این روش را انقلابی‌های قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم برای تکثیر اعلامیه‌های مخفی به کار می‌بردند. در جریان جنبش مشروطه ایران نیز از این روش برای تکثیر اعلامیه استفاده می‌شد.
چاپ آفسِت
چاپ آفسِت (به انگلیسی: Offset printing) نوعی از چاپ که نوشته و عکس را بر سطح لاستیکی یک استوانه (سیلندر) گردان برمی‌گرداند و سپس آن را با فشار استوانه دیگر روی کاغذ چاپ می‌کنند.
ماشین معمولی چاپ افست دارای سه استوانه‌است. در چاپ افست نخست آنچه را که باید چاپ شود بر روی صفحه‌ای فلزی به نام زینک منتقل می‌کنند، سپس این صفحه را با مواد شیمیایی طوری حساس می‌کنند که فقط نوشته‌ها و تصاویر آن، مرکب چاپ را به خود می‌گیرد. زینک را به دور نخستین استوانه می‌پیچند؛ طرح آن بر اثر فشار روی پوشش لاستیکی استوانه دوم برمی گردد. کاغذ سفید که متوالیاً به دور استوانه سوم می‌پیچد مطالب را از روی پوشش لاستیکی استوانه دوم می‌گیرد. سرعت کار ماشین‌های چاپ افست بیش از چاپ مسطح (حروفی) میباشد.
از بزرگترین تولیدکنندگان ماشین‌های چاپ افست درجهان کمپانی هایدلبرگ آلمان است.
چاپ سیلک
چاپ سیلک‌اسکرین یا «چاپ سیلک» روشی برای چاپ تصویر است در این روش از پارچه با توری با سوراخ‌های بسیار ریز استفاده می‌شود. توری در قابی ثابت می‌شود. تصویر مورد نظر روی این توری نقش می‌شود. سپس بخش‌هایی از تصویر که نباید رنگ بخورد با ماده‌ای مسدود کننده پوشیده می‌شود. این قاب توری را در این حالت شابلون یا کلیشه می‌نامند. سپس زیرکار را با فشار کاردک یا غلتک به سطح چاپ شونده منتقل می‌کنند. رنگ یا زیرکار فقط از بخش‌هایی که مسدود نشده یه کاغذ یا سطح چاپ شونده منتقل می‌شود و تصویر روی آن ظاهر می‌گردد.
با این روش می‌توان بر روی مواد مختلف چاپ‌های تک‌رنگ یا چندرنگ صورت داد. با سیلک‌اسکرین می‌توان روی انواع مواد مانند پارچه و چینی و سرامیک و فلز و غیره تصویر چاپ کرد. با چاپ سیلک می‌توان روی اجسام با شکلهای مدور و غیر مسطح نیز چاپ نمود که از این نظر در بین روش‌های چاپی منحصربه‌فرد است. این نوع چاپ برای چاپ تبلیغی بر روی اشیای گوناگون مثل تقویم و سررسید و لیوان و کاغذ بکار می‌رود.
چاپ سیلک انواع مختلفی دارد که شامل:
چاپ معمولی
چاپ با لاک حساس برجسته آبی
چاپ ترام
چاپ پلاستی زول
و… میباشد.
چاپ سیلک سابقه‌ای چند هزار ساله دارد و گفته می‌شود که در ژاپن اختراع شده‌است.
الکتروفتوگرافی
خشک‌نگاری یا زیروگرافی (به انگلیسی: Xerography) یا برق‌شیدنگاری یا الکتروفتوگرافی (به فرانسوی: Électrophotographie یک شیوه فتوکپی خشک است که توسط چستر کارلسون در سال ۱۹۳۸ ابداع شد. در این روش از هیچ مایع شیمیایی استفاده نمی‌شود.
چاپگر جوهرافشان
چاپ جوهرافشان (به انگلیسی: Inkjet Printing) یکی از روش‌های چاپ است که تصویر دیجیتال را با افشاندن قطرات جوهر بر روی کاغذ و بستر پلاستیکی بازآفرینی می‌کند. چاپگرهای جوهرافشان جزء پرکاربردترین چاپگرها هستند.
ایدهٔ چاپ جوهر افشان به قرن بیستم برمی گردد و در دهه ۱۹۵۰ میلادی بود که برای نخستین بار این تکنولوژی به‌طور گسترده توسعه یافت. اولین چاپگر جوهرافشان در جهان ابتدا توسط یکی از کامندان شرکت کنون در ژاپن به نام ایچیرو اِندو اختراع شد. در اواخر دهه ۱۹۷۰، چاپگرهایی که تصاویر دیجیتال را از طریق کامپیوتر چاپ کنند به‌طور مشترک توسط شرکت‌های اپسون، هیولت پاکارد (HP) و کَنون توسعه یافت. در سراسر جهان این سه شرکت به همراه شرکت ژاپنی برادر بیشترین فروش پرینترهای جوهر افشان را داشته‌اند.
چاپگرهای جوهرافشان به دو دسته الف) خانگی یا اداری و ب) صنعتی تقسیم می‌شوند که در مدل خانگی آنها کاغذ و هد چاپگر حرکت می‌کنند و در مدل صنعتی آنها هد ثابت و محصول از زیر هد حرکت می‌کند. در این نوع چاپگرها از یک کارتریج به عنوان منبع رنگ استفاده می‌کنند. این کارتریج بر روی صفحه‌ای که قرار است روی آن عمل چاپ انجام شود حرکت می‌کند و جوهر از نازل‌های بسیار ریز آن بر روی صفحه می‌ریزد و عمل چاپ انجام می‌شود.
در بازار کامپیوتر، چاپگرهای جوهر افشان زیاد هستند. جوهر افشان‌ها اغلب ارزان قیمت، سریع و کم سر و صدا می‌باشند و بسیاری از مدل‌های آن تصاویری با کیفیت‌های بسیار بالا ایجاد می‌کند.
مانند بیشتر فناوری‌های مدرن، چاپگرهای جوهر افشان امروزی بر اساس پیشرفت گونه‌های قدیمی تر ساخته شده‌اند. در بین سازندگان مختلف هیولت پکارد و کانن می‌توانند ادعا کنند که امتیاز ارتقای جوهر افشان مدرن را به‌طور مشترک دارند.
چاپگر تصعید رنگ
چاپگر رایانه‌ای است که از گرما برای انتقال رنگ بر روی صفحهٔ چاپ از جنس پلاستیک، کاغذ چاپگر، کاغذ پوستر یا پارچه استفاده می‌کند. فرایند چاپ معمولاً به صورت قرار دادن یک رنگ در هر بار با استفاده از یک نوار یا ریبون با صفحات رنگی بر روی آن انجام می‌پذیرد.
چاپگرهای تصعیدی از رنگ‌های سی ام وای او استفاده می‌کنند که با رنگ‌های سی ام وای کی تفاوت دارند . در این چاپگرها رنگ مشکی به خاطر شفافیت عکس پس از روکش کاری حذف شده‌است. روکش ذکر شده لایه نازکی است که عکس چاپ شده را از خطر رنگ پریدگی در زیر نور ماوراء بنفش و در هوای آزاد مصون می‌دارد و در عین حال عکس را ضد آب می‌سازد. اغلب چاپگرهای تصعیدی به منظور چاپ عکس طراحی و ساخته شده‌اند.
چاپگر ماتریس سوزنی
چاپگر سوزنی (ضربه‌ای) گونه‌ای از چاپگرهای کامپیوتری است. هد چاپگر متشکل از ۹ تا ۲۴ سوزن است که در یک یا دو خط پشت سرهم، و به‌طور مستقیم قرار دارد. در انتهای هر سوزن یک سیم پیچ وجود دارد. برای چاپ از سیستم به سیم پیچ انتهای هر سوزن مورد نظر سیگنالی ارسال می‌شود که پس از تقویت به سولنویید سوزن‌ها ارسال می‌شود که به دلیل میدان مغناطیسی حاصل از سولنویید، سوزن به سمت کاغذ پرتاب می‌شود. بین کاغذ و سوزن مورد نظر نوار آغشته به رنگی (مانند کاربن) وجود دارد، که بر اثر برخورد سوزن به آن و اصابت نوار رنگی به کاغذ نقطه‌ای بر روی کاغذ ایجاد می‌گردد که متون و تصاویر از کنارهم چیده شدن این نقاط به وجود می‌آیند. در انتهای هر سوزن، فنری برای بازگرداند وجود دارد.
چاپ لیزری
پرینت لیزری یا چاپ لیزری، فرآیند چاپ دیجیتالی الکترواستاتیکی است. در این فرآیند، نوشته و تصاویر با کیفیت بالا (همچنین تصاویر با کیفیت متوسط)، با عبور دادن باریکه لیزری به سمت عقب و جلو، به طور مکرر، روی استوانه بارداری به نام “درام” ایجاد می گردد. در این فرآیند، لیزر، الگوی باردار غیر یکنواختی را روی درام تعریف می کند. آنگاه درام، جوهر پودری (تونر) باردار شده ای را به صورت الکتریکی و انتخابی جمع آوری کرده و تصویر را روی کاغذ منتقل می کند. در این مرحله، توسط گرما، تونر، تصویر، نوشته یا هردو بر روی کاغذ به طور دائمی جوش می خورند. چاپگران لیزری نیز همچون دستگاه فتوکپی، از فرآیند چاپ زیروگرافی بهره می برد. تفاوت پرینت لیزری با زیروگرافی سنتی این است که در زیروگرافی سنتی، تصویر با انعکاس تاریکی نور از یک سند از پیش موجود، تشکیل می شود، در حالی که چاپگر لیزری نیازی به سند فیزیکی از پیش موجود ندارد.
چاپگران لیزری در دهه ۱۹۷۰ میلادی، در PARC شرکت زیراکس اختراع شد، و هدف اولیه آن برای استفاده در دفاتر اداری بود. سپس بازار کاربردهای شخصی برای منازل نیز در سالهای بعدی توسط شرکت‌ها IBM و Canon و Apple و HP و بسیاری دیگر از شرکت‌ها فراهم گشت. پس از دهه‌ها، کیفیت و سرعت این چاپگرها بالارفته، و همزمان قیمتشان کاهش یافت، اکنون چاپگرانی که زمانی فناوریشان در مرزهای علمی قرار داشت، تبدیل به چاپگران رایجی شده اند که همه جا یافت می‌شوند.
چاپ حرارتی
مکانیزم جدید چاپ تحت عنوان چاپ با حرارت یا چاپگرهای حرارتی معرفی شده‌اند. در این نوع چاپ نیاز به جوهر نیست در واقع هد دستگاه توسط ایجاد حرارت بر روی کاغذ می‌نویسد. البته باید توجه داشت که کاغذ از نوع خاص میباشد (رول‌های حرارتی یا رول‌های حساس) و در واقع در این مکانیزم نیاز به کاغذی داریم که در مقابل حرارت حساس بوده و واکنش نشان دهد.
پرینترهای حرارتی صدور فیش یا چاپگر فیش در دو نوع تک رنگ (سیاه و سفید) و ۲ رنگ در بازار موجود است که کارایی نوع ۲ رنگ آن به علت عدم وجود کاغذ دو رنگ در بازار ایران مانند پرینترهای تک رنگ است. این پرینتر را با نام‌های پرینتر حرارتی ، پرینتر صدور قبض ، پرینتر صدور فیش ، پرینتر صندوق ، فیش پرینتر ، مینی پرینتر ، همچنین ترمال پرینتر نیز نامگذاری می‌کنند. مورد استفاده این نوع از پرینترها بیشتر در فروشگاه‌ها ، هایپرها ، رستوران ها، مراگز نوبت دهی ، کیوسک‌ها ، بانک‌ها و … میباشد. که امروزه جایگاه خود را در جوامع مختلف یافته‌است.
چاپ حراتی یکی از پر کربرد ترین چاپ ها می باشد. کاغذ مورد استفاده در این چاپ ها اکنون در چین ، کره ، آلمان و ژاپن تولید می شوند.
چاپ سه‌بعدی
چاپ سه‌بعدی به انگلیسی: three-dimensional printing: 3D printing شامل مجموعه‌ای از فرآیندها است که مواد به‌صورت کنترل‌شده‌ای به یکدیگر پیوند داده می‌شود تا یک شی سه‌بعدی ساخته شود. معمولاً این کار به‌صورت لایه‌لایه انجام می‌شود. در تعریفی دیگر، چاپ سه‌بعدی هر فرایندی را گویند که در آن با قرارگیریِ پی‌درپیِ لایه‌هایی به روی یکدیگر، در یک سطح‌مقطع دوبعدی، اشیائی سه‌بعدی ساخته می‌شود. این فرایند نظیر همان رویدادی است که با پاششِ مرکب یا جوهر بر روی کاغذ در انواع دیگر چاپ سراغ داریم؛ با این تفاوت که در چاپ سه‌بعدی این اتفاق با تبلور، سفت‌شدن یا انقیاد یک مادهٔ مایع یا پودرمانند در هر نقطه از مقاطعِ عرضیِ آن جسمی که می‌خواهیم چاپش کنیم می‌افتد. وجود رایانه در چنین فرایندی یک ضرورت است، چراکه پایه و اساس آن بر «طراحی به کمک رایانه (کَد)» استوار است.
چاپ دیجیتال
چاپ دیجیتال یکی از روش‌های تبدیل تصاویر دیجیتال به محصولات چاپی است. این روش معمولاً شامل چاپ حرفه‌ای در تیراژهای کم‌تعداد توسط نشر رومیزی و دیگر منابع دیجیتال است که به وسیلهٔ چاپگرهای لارج فرمت و/یا چاپگرهای لیزری و جوهرافشان حرفه‌ای انجام می‌شود. چاپ دیجیتال دارای هزینه بیشتری برای چاپ هر صفحه در مقایسه با روش‌های سنتی مثل چاپ افست است ولی این قیمت بالاتر معمولاً با صرفه جویی در هزینه‌های دیگری که در تهیه پلیت‌های چاپ انجام می‌شوند برای تیراژهای کم‌تعداد جبران می‌شود. این روش امکان چاپ بلافاصله پس از تقاضا در تیراژ محدود را فراهم می‌آورد و امکان تغییر تصاویر و محتویات صفحه (اطلاعات متغیر) در هر برگ چاپی را در اختیار می‌گذارد. صرفه جویی در نیروی انسانی و توان رو به گسترش ماشین‌های چاپ دیجیتال در بالا بردن کیفیت، پایین آمدن هزینه تمام شده هر برگ چاپی و بالا رفتن تیراژ به این معناست که چاپ دیجیتال در حال رسیدن به نقطه رقابت با چاپ افست و حتی پیشی گرفتن از آن است.
در حال حاضر منظور از چاپ دیجیتال در بازار چاپ، عمدتاً چاپ تونری با استفاده از انواع چاپگرهای لیزری حرفه‌ای بر روی انواع کاغذ است.
صفحات عمومی
عضویت در خبرنامه